مدرسه شوکتیه یا مدرسه شوکتی یکی از بناهای تاریخی و آموزشی شهر بیرجند در استان خراسان جنوبی است که به عنوان اولین مدرسه ایرانی به شیوه جدید و پس از مکتب‌خانه‌های سنتی شناخته می‌شود. این بنا مربوط به دوره قاجار بوده و در خیابان شهید منتظری، کوچه پست قدیم قرار دارد. مدرسه شوکتیه در تاریخ 16 اسفند 1356 با شماره ثبت 1371 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد و از اهمیت بالایی در تاریخ آموزش و پرورش کشور برخوردار است. ساخت این مدرسه در سال‌های 1308 تا 1312 هجری قمری آغاز و به پایان رسید؛ ابتدا به‌عنوان حسینیه، سپس در سال 1326 هجری قمری طی اقدام محمد ابراهیم خان علم (شوکت‌الملک دوم) تبدیل به مدرسه شد. هدف از تأسیس آن، ورود به آموزش مدرن با الهام از بناهایی چون دارالفنون تهران بود. 

معماری مدرسه شوکتیه از سبک «چهار فصل» خانه‌های کویری ایران تبعیت می‌کند؛ حیاط مرکزی آجرفرش‌شده با حوضی در میان، حجره‌های دور تا دور، ایوان باشکوه، دهلیزها، هشتی‌ها، سنگ‌کاری و مقرنس‌های گچی عمیقاً نمایانگر تلفیق عملکرد آموزشی و طراحی زیباست. دو ورودی دارد؛ یکی در ضلع جنوبی و دیگری در ضلع غربی بنا. مدرسه شوکتیه پس از مدرسه عالی دارالفنون تهران، مدرسه ابتدایی رشدیه تبریز و مدرسه محتشمیه کرمانشاه، چهارمین مدرسه مدرن ایران به شمار می‌رود و زمینه‌ساز تأسیس دبیرستان شوکتیه و دیگر مدارس مدرن در خراسان جنوبی شد. این مدرسه با بهره‌گیری از فضای حسینیه پیشین و با تأسیس ساختمان آموزشی، نقش مهمی در توسعه آموزش و فرهنگ منطقه ایفا کرده است. همزمان با انقلاب مشروطیت، امیر اسماعیل خان شوکت الملک یک سوم اموال خود را وقف امور خیریه کرد و تولیت آن را به برادرش محمد ابراهیم خان واگذار نمود. شوکت الملک دوم تحت تأثیر تأسیس مدرسه دارالفنون توسط امیرکبیر، در صدد ایجاد مدرسه‌ای مشابه در بیرجند برآمد و مدرسه شوکتیه را در محل حسینیه ساخته شده توسط برادرش تأسیس نمود که امروز به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی و آموزشی استان شناخته می‌شود.

برای بازدید از مدرسه شوکتیه، از داخل شهر بیرجند به سمت خیابان شهید منتظری (کوچه پست قدیم) حرکت کنید؛ مسیر آسفالته و تابلوهای راهنما شما را به محل مدرسه هدایت می‌کنند. بهترین زمان بازدید فصل‌های بهار و پاییز است که هوا معتدل و شرایط برای گردش آرام و مشاهده جزئیات معماری فراهم است. هنگام بازدید، رعایت اصول گردشگری مسئولانه اهمیت دارد: به دیوارها و تزئینات آسیب نزنید، یادگاری ننویسید و از برداشتن یا تخریب اجزای بنا خودداری کنید تا این میراث ارزشمند برای نسل‌های آینده حفظ شود.