غارهای هنامه، یکی از شگفت‌انگیزترین نمونه‌های معماری دستکند در ایران، در دل کوهی به نام «گرمه دره» و در جنوب روستای هنامه از توابع دهستان سیوکانلو در شهرستان شیروان، استان خراسان شمالی قرار گرفته‌اند. این مجموعه در ارتفاعی حدود 100 متر بالاتر از کف دره، در دل صخره‌ها کنده شده و شامل سه طبقه‌ غار است که به صورت منظم و بر روی هم ساخته شده‌اند. ساختار این مجموعه به گونه‌ای است که گویی زمانی جمعیت قابل توجهی در آن سکونت داشته‌اند و همچنان نشانه‌هایی از آن سکونت در فضای داخلی غارها دیده می‌شود.

این غارها در سه طبقه روی هم در ديواره عمودی كوه ایجاد شده‌اند و سقف هر طبقه كف طبقه فوقانی را تشكيل می‌دهد. سقف و يا كف اتاق‌ها يك لايه متراكم شنی با ضخامت 50 تا 100 سانتيمتر است كه به طور طبيعی در كوه وجود داشته و به طور مناسب از آن بهره‌برداری شده است. طبقه سوم غار، اتاق‌های كمتر ولی نسبتا بزرگی دارد كه احتمالا انبار بوده‌اند. تمام عناصر معماری داخل اين فضاها از قبيل آخورها، اجاق‌ها و … از جنس كوه به صورت دستكند ايجاد شده كه در حال حاضر به طور كلی حدود 20 اتاق در اين مجموعه دستكند سالم باقی مانده و بخش بزرگی از فضاها نيز در اثر ريزش ديواره كوه منهدم شده است. دسترسی به اين اتاق از بالای كوه غير ممكن و رودخانه فصلی پای كوه (غارها) در تامين آب ساكنين غارها نقش اساسی ايفا كرده است.

دسترسی به این مجموعه از مسیر شیروان به سمت روستای خانلق آغاز می‌شود و پس از حدود 18 کیلومتر طی مسیر به سمت شمال، وارد جاده‌ای فرعی و خاکی می‌شوید که به سمت غارهای هنامه می‌رود. عبور از یک مسیل فصلی و کوه‌پیمایی در شیب نسبتاً تند دامنه، بازدیدکنندگان را به این مجموعه تاریخی می‌رساند. موقعیت قرارگیری غارها در دل صخره‌ها، علاوه بر استتار طبیعی، نوعی مقاومت در برابر عوامل محیطی و تهدیدات انسانی فراهم می‌کرده است؛ ویژگی‌ای که در بسیاری از معماری‌های دستکند ایران نیز دیده می‌شود.

شباهت‌هایی میان غارهای هنامه و سایر نمونه‌های معماری صخره‌ای در کشور وجود دارد؛ مانند غار خربس در جزیره قشم و روستای صخره‌ای میمند در کرمان. این تشابه نشان می‌دهد که استفاده از کوه به‌عنوان سرپناهی امن و بادوام، در مناطق مختلف ایران، با شرایط جغرافیایی و فرهنگی متفاوت، رواج داشته است. با این حال، غارهای هنامه به دلیل موقعیت مکانی خاص، ارتفاع زیاد از کف دره، و ساختار سه‌طبقه‌ای، ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند که آن‌ها را به یکی از جاذبه‌های تاریخی کمتر دیده‌شده اما بسیار ارزشمند کشور تبدیل کرده است.